محمد سیاح: محصولات دستکاری شده ژنتیکی یا همان تراریخته محصولاتی هستند که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده مختلف به وجود می‌آید و تولید این دسته از محصولات تا به امروز بحث‌ها و چالش‌های زیادی را در کشورهای مختلف جهان در حوزه بیوتکنولوژی در دو طیف مخالفان و موافقان این محصولات ایجاد کرده است.
طرفداران این محصولات بدون در نظر گرفتن نتایج برخی از آزمایش‌ها که عوارض مختلفی برای برخی از محصولات دستکاری شده ژنتیکی نشان می‌دهد، منتقدان را به فرار از تکنولوژی متهم می‌کنند و منتقدان نیز بر عوارض و مخاطرات محصولات تراریخته بر سلامت انسان و محیط زیست تاکید دارند و خواستار آگاهی عمومی‌درباره این نوع محصولات هستند.
سرطان، تومورهای خطرناک، ناباروری، میکروسفالی، پیری زودرس و تغییرات فیزیکی بخشی از خطرات احتمالی محصولات تراریخته بر انسان است که از سوی منتقدان و با استناد به نتایج برخی آزمایش‌ها برشمرده می‌شود؛ محصولاتی که این روزها دولت‌های بیش از 38 کشور دنیا آن را ممنوع کرده‌اند.
نمی‌توان حکم قطعی داد
محمدنعیم امینی‌فرد، عضو هیئت رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، درباره اینکه آیا مصرف محصولات تراریخته می‌تواند آسیبی وارد کند یا نه، به طبنا(خبرگزاری سلامت) می‌گوید: نمی‌توانیم حکم کلی‌ای درباره این موضوع بدهیم به هر حال سال‌ها است که این محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از زمینه‌ها مانند تامین مواد غذایی مورد نیاز، به‌ویژه با توجه به افزایش جمعیت تنها امکان موجود استفاده از محصولات تراریخته است.
او ادامه می‌دهد: این امکان در تولید محصولات غیرخوراک انسانی امری پذیرفته شده است و در همه جای دنیا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در مورد پاره‌ای از موضوعات شاید مخالفان هم دلایلی برای مخالفت داشته باشند ولی در مجموع دلایل علمی‌که کاملا مضر بودن این محصولات را اثبات کند وجود ندارد.
عضو هیات رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی‌اضافه می‌کند: در عین حال برای خروج محصولات تراریخته از فرایند مصرف نیازمند تحقیقات و دلایل معتبری است، مطالعات همه جانبه و دقیق و بالینی‌ای انجام نشده و باید با اطمینان با این موضوع برخورد کرد.
عوارض بین نسلی
امینی فرد در پاسخ با اظهار بی‌اطلاعی از آمار واردات محصولات تراریخته به کشور می‌گوید: این محصولات در بخش غیرانسانی شامل نهاده‌های دامی‌یا حتی پنبه و سایر منسوجاتی است که مورد مصرف قرار می‌گیرد و بعید است که مشکلی هم داشته باشد. به هر حال این موضوع محل مناقشه است و نمی‌توان درباره مصرف کردن یا نکردن آن نظر قطعی داد.
او ادامه می‌دهد: برخی از عوارض مصرف این محصولات بین نسلی است و مدت‌ها زمان می‌برد تا ظاهر شود و نیاز به مطالعات گسترده و زمان بیشتر برای دسترسی به اطلاعات دقیق در این باره هستیم.
برچسب‌هایی که باید زده شوند
عضو هیئت رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی‌در پاسخ به این سوال که قرار بود برچسب‌هایی را برای اطلاع رسانی درباره اینکه محصولی تراریخته هست یا نه استفاده شود، آیا روی این موضوع نظارتی وجود دارد، پاسخ می‌دهد: بودن این برچسب حق مردم اس.، در محصولات سلامت محور اصل این است که این کالاها باید دارای شناسه باشند و مردم باید بدانند که چه چیزی مصرف می‌کنند، ضرورت این کار وجود دارد اما اینکه چقدر این موضوع اجرا می‌شود، اطلاع ندارم.
او تاکید می‌کند: این موضوعی بین وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، متاسفانه نظارت کاملی وجود ندارد و همیشه شکافی وجود دارد که باعث شده این اتفاق رخ ندهد. در برنامه پنجم و ششم برای وزارت جهاد و بهداشت تکلیف شده باقیمانده سموم و فلزات سنگین باید پایش شود اما تا امروز این کار صورت نگرفته است.
او می‌گوید: البته بخشی از این قصور هم به مجلس برمی‌گردد که باید ابزار نظارتی خود را تقویت کند. در حال حاضر اطلاع دقیقی از وضعیت این موضوع اطلاعی ندارم و باید نهادهای مسئول در این باره پاسخگو باشند.
در کمیسیون مطرح می‌کنم
امینی‌فرد در پاسخ به این سوال که آیا لیستی درباره محصولات تراریخته‌ای که وارد کشور می‌شود وجود دارد، اینطور پاسخ می‌دهد: بله حتما لیستی وجود دارد اما نمی‌توانم الان اظهار کنم که نظارتی بر میزان، نوع و رعایت واردات محصولات تراریخته صورت می‌گیرد یا نه چون این موضوع را پیگیری نکرده‌ام ضمن اینکه در کمیسیون بهداشت هم این موضوع مطرح نشده است.
او اظهار می‌کند: کاری که می‌توان انجام داد این است که موضوع محصولات تراریخته را در کمیسیون مطرح کرد تا با حضور مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان این موضوع را پیگیری و از آخرین وضعیت واردات و مصرف این محصولات مطلع شویم و این کار را حتما انجام خواهیم داد.
محصولات تراریخته یا دستکاری شده ژنتیکی سال‌هاست که مورد بحث کارشناسان عرصه‌های بهداشتی و درمانی، تغذیه، کشاورزی و گاها دولت‌هاست اما موضوع قابل توجه این است که افزایش جمعیت جهان و کاهش دسترسی به منابع غذایی پایدار باعث شده تا محصولات تراریخته به سرعت رشد کنند.
افزایش جمعیت دلیل افزایش تراریخته
دکتر سهیل اسکندری، عضو هیئت علمی و دانشیار انیستیتوی تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نیز در این باره به طبنا (خبرگزاری سلامت) می‌گوید: موضوع محصولات تراریخته جدید نیست و اتفاقات زیادی در این باره رخ داده است اما باید گفت با توجه به افزایش جمعیت در جهان و نیاز به تامین منابع غذایی لازم است تا مواد غذایی را هم به میزان تولید کنیم.
او ادامه می‌دهد: استفاده از روش‌های اصلاح ژن مدت‌هاست که انجام می‌شود و کشورها سعی کردند تا گیاهان و حیواناتی که بیشتر مورد استفاه قرار می‌گیرد را با اصلاح ژنتیکی بیشتر تولید کنند. سال‌ها با استفاده از تکنیک‌های آزمایشگاهی یا کشت‌هایی که صورت گرفته مشخص شد که می‌توانند محصولات تراریخته‌ای را نیز مطرح کنند.
او اضافه می کند: این بحث باعث تولید محصولاتی شده که ثمره بیشتری داشت و در برابر آفات و شرایط محیطی مقاومت بیشتری داشتند که اینها مزیت‌هایی برای تولید بیشتر محصول به شمار می‌رفت، البته درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی و تراریخته‌ها صحبت‌های ضد و نقیض زیادی مطرح است که باید مطالعات روی آن ادامه بیابد.
تراریخته بیماری‌زا است یا نه
اسکندری می گوید: مطالعه‌ای در دهه 90 میلادی بود که نشان می‌داد مصرف محصولات تراریخته می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود اما فشارها باعث شد این مطلب از دسترس خارج شود. جالب است که بقیه مطالعاتی که وجود دارد نشان می‌دهد این محصولات آسیب زا نیستند!
او با تاکید بر اینکه انسان تاثیرپذیر از تغذیه است، ادامه می‌دهد: اینکه آیا ژنی که در محصولات تراریخته تغییر کرده می‌تواند در دراز مدت آثار مخربی در بدن داشته باشند نیاز به تحقیقات دارد و دیدگاه برخی از اساتید هم همین است که آیا مصرف این محصولات در آینده می‌تواند سرطان‌زا باشد یا نه؟
پیروی کورکورانه ممنوع
اسکندری با بیان اینکه ما ناگزیر به استفاده از تکنولوژی، سموم یا تراریخته هستیم، توضیح می‌دهد: به همین منظور نیاز است به تحقیقات و کنترل قبل از استفاده داریم. اینکه کورکورانه از یافته‌های باقی کشورها پیروی کنیم کار درستی نیست، در برخی از کشورها مصرف تراریخته را ممنوع کرده‌اند! پس چرا ما باید وارد این موضوع بشویم؟
او معتقد است زمانی که تراریخته به هر دلیلی وارد خاک شود در خاک می‌ماند و می‌تواند تکثیر شود. ما نمی‌خواهیم چنین اتفاقی بیفتد و باید این موضوع را تحت کنترل داشته باشیم. سطح زیر کشت تراریخته در جهان تا چهار یا پنج سال پیش خیلی زیاد بود اما تصمیم بر این شده کمتر شود.
او توضیح می‌دهد: بر اساس آمارهای جهانی 100 درصد سویا و 70 درصد تولیدات سویای جهان به صورت تراریخته تولید می‌شود و کشور ما هم طبیعتا همین محصولات را استفاده می‌کند.
برچسب‌گذاری‌ها مشکل دارد
عضو هیئت علمی و دانشیار انیستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه تنها کاری که می‌توانیم کنیم این است که مصرف کننده باید از نوع محصولی که مصرف می‌کند اطلاع داشته باشد، می‌گوید: طبق ماده 1 مواد خوردنی هر ماده غذایی باید دارای اطلاعاتی باشد که مصرف کننده قبل از مصرف به آن دسترسی داشته باشد تا بتواند انتخاب درستی داشته باشد.
او اضافه می کند: متاسفانه برچسب‌گذاری محصولات غذایی در ایران نقص دارد.
وجود خطرات تغذیه‌ای، حملات بیولوژیکی یا حتی تهدید نسل‌ها همه و همه می‌تواند از خطرات محصولات تراریخته باشد اما در کنار این موضوع تامین امنیت غذایی و ثبات بخشی به منابع غذایی همگی موضوعاتی است که دولت‌ها را مجاب به مصرف این مواد دستکاری شده می‌کند.
نظر شما